Mikroplastik w diecie a zdrowie człowieka

22.10.2025

Wprowadzenie

Mikroplastik w diecie a zdrowie człowieka to temat, który w ostatnich latach przyciąga coraz większą uwagę naukowców. Coraz więcej badań pokazuje, że cząstki plastiku znajdują się nie tylko w wodzie i powietrzu, ale również w naszej żywności. Dlatego warto wiedzieć, jakie są źródła mikroplastiku, jak działa on na organizm i co można zrobić, aby zmniejszyć ekspozycję.

Co to jest mikroplastik i dlaczego jest problemem

Mikroplastiki to cząstki plastiku mniejsze niż 5 mm, a nanoplastiki – poniżej 1 µm. Problem polega na tym, że są wszechobecne, ponieważ występują zarówno w wodzie, jak i w powietrzu czy jedzeniu.

Cząstki te różnią się wielkością, kształtem oraz składem (np. polietylen, polipropylen, PET). Co więcej, mogą zawierać dodatki chemiczne, takie jak plastyfikatory czy barwniki, a także adsorbować metale ciężkie i pestycydy. W rezultacie nie są tylko biernymi fragmentami plastiku, ale również nośnikami dodatkowych toksyn.

Drogi narażenia człowieka

Najważniejsze drogi ekspozycji to:

Żywność i napoje – mikroplastik stwierdzono w wodzie butelkowanej, rybach, owocach morza, soli oraz produktach pakowanych w plastik.

Powietrze – włókna syntetyczne unoszą się w pyle miejskim, a dodatkowo znajdują się w kurzu domowym.

Inne – badania sugerują, że mikroplastik może przenikać przez łożysko, natomiast jego obecność stwierdzono również we krwi i w płucach.

Źródła mikroplastiku w diecie

Produkt / źródło	Wyniki badań	Uwagi praktyczne
Woda butelkowana	Zawiera znacznie więcej mikroplastiku niż woda kranowa w wielu analizach	Dlatego warto wybierać wodę z kranu, jeśli lokalnie jest bezpieczna
Ryby i owoce morza	Najwięcej cząstek w małżach i ostrygach, bo zjadamy całe tkanki	Z kolei ryby także zawierają MP, ale zwykle w przewodzie pokarmowym
Sól (morska i kamienna)	Badania wykazały obecność cząstek mikroplastiku w wielu krajach	Mimo to dawka dzienna nie jest wysoka
Miód i cukier	Mniejsze ilości mikroplastiku, ale ich obecność potwierdzono	W praktyce nie stanowią głównego źródła
Plastikowe opakowania	Migracja cząstek rośnie przy podgrzewaniu i kontakcie z tłustymi potrawami	Dlatego najlepiej unikać podgrzewania jedzenia w plastiku

Skutki zdrowotne – co wiemy na pewno, a co jeszcze nie

Potwierdzone w modelach zwierzęcych i in vitro:

mikroplastiki indukują stres oksydacyjny i powodują powstawanie reaktywnych form tlenu,

mogą uszkadzać barierę jelitową, a w konsekwencji prowadzić do stanów zapalnych,

akumulują się w tkankach i wywołują reakcje immunologiczne.

Sugestie wymagające dalszych badań u ludzi:

istnieją przesłanki, że wpływają na gospodarkę hormonalną i metabolizm,

mogą zaburzać płodność i wpływać na rozwój płodu,

prawdopodobnie oddziałują na układ nerwowy, a nawet barierę krew–mózg.

Mechanizmy działania mikroplastiku w organizmie

Mechanizm	Jak działa	Potencjalne skutki zdrowotne
Stres oksydacyjny	Mikroplastiki aktywują produkcję reaktywnych form tlenu (ROS)	Uszkodzenia DNA, białek i lipidów; przewlekły stan zapalny
Uszkodzenie bariery jelitowej	Nanoplastiki mogą przenikać przez ścianę jelit, zwiększając jej przepuszczalność	Zespół „leaky gut”, wzrost stanu zapalnego, dysbioza jelitowa
Transport toksyn	Mikroplastiki wiążą pestycydy, metale ciężkie i plastyfikatory	Bioakumulacja substancji toksycznych w organizmie
Reakcje zapalne	Układ odpornościowy traktuje cząstki plastiku jak ciało obce	Przewlekły stan zapalny, możliwe zaburzenia immunologiczne
Potencjalny wpływ hormonalny	Plastyfikatory i dodatki chemiczne mogą działać jak zaburzacze endokrynne	Zaburzenia gospodarki hormonalnej, możliwe problemy z płodnością
Oddziaływanie na układ nerwowy	Badania zwierzęce sugerują przenikanie nanoplastiku przez barierę krew–mózg	Możliwe zaburzenia funkcji poznawczych, ryzyko neurotoksyczności
Przenikanie prenatalne	Wstępne dowody na obecność mikroplastiku w łożysku	Niższa masa urodzeniowa, potencjalne zaburzenia rozwoju (dane wstępne)

Główne luki w badaniach

Metody badań nie są jeszcze wystandaryzowane, dlatego porównywanie wyników bywa trudne.

Brakuje dużych badań epidemiologicznych obejmujących ludzi, a zatem wiedza kliniczna jest ograniczona.

Nie wiadomo dokładnie, jaka część mikroplastiku jest wydalana, a jaka zostaje w tkankach.

Nadal nie ustalono, które źródła ekspozycji mają największy wpływ – czy jest to żywność, czy raczej powietrze.

Praktyczne sposoby ograniczenia ekspozycji

wybieraj wodę kranową zamiast butelkowanej, o ile jej jakość lokalna jest dobra,

przechowuj i podgrzewaj jedzenie w szkle lub stali nierdzewnej, ponieważ plastik zwiększa ryzyko migracji cząstek,

sięgaj po świeże produkty, a jednocześnie ograniczaj żywność wysoko przetworzoną,

nie podgrzewaj tłustych potraw w plastikowych pojemnikach, ponieważ to zwiększa migrację cząstek,

spożywaj owoce morza z umiarem, zwłaszcza z regionów o wysokim zanieczyszczeniu.

Podsumowanie

Mikroplastik w diecie a zdrowie człowieka to zagadnienie, które wymaga dalszych badań. Wiadomo już, że cząstki plastiku mogą wywoływać stres oksydacyjny, reakcje zapalne i zaburzenia barier biologicznych. Natomiast wpływ na gospodarkę hormonalną, płodność czy układ nerwowy jest na razie wstępnie opisywany, ale niepotwierdzony w dużych badaniach epidemiologicznych.

Dlatego najrozsądniejsze podejście to świadome ograniczanie ekspozycji tam, gdzie mamy realny wpływ. Dzięki prostym zmianom, takim jak unikanie plastiku w kontakcie z gorącą żywnością czy wybór wody kranowej zamiast butelkowanej, możemy zmniejszyć ryzyko i zadbać o zdrowie.nowej, możemy zmniejszyć obciążenie organizmu bez drastycznych wyrzeczeń.st butelkowanej. To proste zmiany, które w długiej perspektywie mogą zmniejszyć obciążenie organizmu.

Zobacz też Czy żywienie może wyciszać geny nowotworowe? Fakty kontra marketing